Uluslararası Diyabet Federasyonu’nun bu yıl belirlediği tema diyabette komplikasyon risklerinin azaltılması için erken tanı ve taramanın önemi olarak belirlenmiştir.
Tip 2 diyabet taraması komplikasyon riskini önlemek açısından çok önemlidir.
- Dünyada 2015 yılında 415 milyon yetişkin diyabetli sayısının 2040 yılında 642 milyona çıkacağı tahmin edilmektedir. Buna göre 2040 yılında her 10 yetişkinden birinin diyabetli olacağı tahmin edilmektedir.
- Tip 2 diyabetli bireylerin büyük çoğunluğu uzun süre hastalığın farkında olmadan yaşamaktadır. Bu nedenle diyabetliler tanı aldıklarında komplikasyonlar uzun süre
- Yaşam tarzı değişiklikleri ile 2040 yılına kadar 160 milyon diyabetin geciktirebileceği veya önlenebileceği öngörülmektedir. Birçok ülkede sağlıksız beslenme ve fiziksel olarak inaktif yaşam tarzı, çocuk ve gençlerde de tip 2 diyabet görülme riskini küresel halk sağlığı sorunu haline getirmektedir. Küresel sağlık harcamalarının %12’si yetişkin diyabetli bireyler için harcanmaktadır.
- Düşük ve orta gelirli ülkelerdeki diyabetli birey sayısı sürdürülebilir kalkınmaya tehdit olarak artmaya devam etmektedir. Örneğin 2040 yılında Afrika’daki diyabetli bireylerin sayısının 2 katına çıkması beklenmektedir.
Diyabet komplikasyonları için tarama yapılması tüm diyabet tiplerinin yönetiminde önemlidir.
- Diyabetli her iki kişiden biri tanı almadığı bilinmektedir. Bu durum kişileri sakatlık ve erken ölüme neden olan komplikasyonlara karşı elverişli hale getirmektedir. Diyabette tanının gecikmesi demek, tip 2 diyabetli bireylerin komplikasyonlardan en az biri ile karşılaşması anlamına gelir.
- Birçok ülkede diyabet körlük, kalp damar hastalıkları, böbrek yetmezliği ve alt ekstremite (ayak-bacak) ampütasyonunun (kayıp) en önemli nedenidir.
- Optimal sağlığı sağlamak için diyabetin etkin yönetiminde en önemli nokta; diyabet komplikasyonlarının taranmasıdır.
- 2015 yılında 415 milyon diyabetlinin üçte birinde (93 milyondan fazla kişi) diyabetik retinopati (göz hastalığı) gelişmiştir.
- Diyabet ve komplikasyonlarının tedavisi birinci basamak sağlık hizmetlerinde başlamalıdır ve bu hizmetler diyabetik retinopati taramasını içermelidir.
- İyi diyabet yönetimi ve tarama ile diyabete bağlı görme bozukluğu ve körlük önlenebilir.
- 2015 yılında diyabet komplikasyonlarının tedavisine küresel sağlık harcamasının 673.000.000.000 dolar olduğu tahmin edilmektedir.
Türkiye’de Diyabet
Ülkemizde SGK 2012 yılı rakamlarına göre diyabetin toplam maliyeti tedavi maliyetleri (milyon TL) 5.865,98 ve ilaç maliyetleri (milyon TL) 4.126,90 olmak üzere (milyon.TL ) 9.992,88; yaklaşık 10 milyon TL olmuştur. Toplam sağlık harcamaları içindeki diyabet maliyetinin payı ise % 22.6 olarak bulunmuştur.
Sağlık Bakanlığı 2015 yılı verilerine göre toplam diyabetli birey sayısı 7.112.622 (%9); Tip-2 Diyabetli Hasta sayısı 6.095.579 (%7.7); Tip 1 Diyabetli birey sayısı 1.017.043 (%1.3) olarak bulunmuştur.
Sağlık Bakanlığı bünyesinde,diyabetle programlı bir şekilde mücadele etme yaklaşımıyla çalışmalar yürütülmüştür. DSÖ Avrupa Bölge Ofisi ve IDF’nin girişimi ile hazırlanan ve 1989 yılında ilan edilen “St.Vincent Bildirisi” ülkemiz adına 1992 yılında imzalanmıştır. 1994 yılında Sağlık Bakanlığı önderliğinde “Ulusal Diyabet Programı” adı ile geliştirilen program uygulamaya konulmuş, bu kapsamda 2003 yılında 15 diyabet poliklinikleri/merkezleri oluşturulup yaygınlaştırılmıştır. St. Vincent Bildirisinin 10. Yıl dönümüne denk düşen Beşinci Takip Toplantısı 1999 yılında Sağlık Bakanlığı ev sahipliğinde İstanbul’da düzenlenmiş ve neticesinde “İstanbul Bildirisi” yayınlanmıştır. 2003 yılında “Ulusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programı” düzenlenmiştir. 2011 yılından itibaren ise T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından toplumda diyabet farkındalığını arttırarak, gelecek nesilleri diyabetten korumayı ve tanı alan hastalara sunulan diyabet bakım kalitesinin yükseltilmesini, komplikasyonların ve diyabete bağlı ölümlerin azaltılmasını amaçlayan “Türkiye Diyabet Programı 2015-2020” uygulanmaktadır.
“Türkiye Diyabet Programı 2015-2020”de diyabet hastalığı ile ilgili genel bilgiler özetlenmiş, diyabetin Dünya’da ve Türkiye’de mevcut durumu ortaya konmuş ve diyabetle etkin mücadele edilebilmesi için ulaşılması gereken 5 amaç belirlenmiştir. Bu amaçlar;
- Etkin diyabet yönetimi için politika geliştirmek ve uygulamak,
- Diyabetin önlenmesini ve erken tanı konmasını sağlamak,
- Diyabet ve komplikasyonlarının etkin tedavisini sağlamak,
- Çocukluk çağında diyabet bakım ve tedavisini geliştirmek,
- Tip 2 diyabet ve obeziteyi önlemek ve diyabet ve diyabet programını etkin izlemek ve değerlendirmektir.
Programda yer alan aksiyonların bir kısmı gerçekleştirilmiş, bir kısmı ile ilgili çalışmalar ise başlatılmış ve devam etmektedir. Bu aksiyonlardan bazıları şunlardır:
-Kamu farkındalık çalışmaları yapılmaktadır.
* Tip 1 ve Tip 2 diyabet kamu spotları hazırlanmış olup gösterimine devam edilmektedir.
* 14 Kasım Dünya Diyabet Günü tüm illerde belirlenen tema doğrultusunda aktif olarak kutlanmaktadır.
* www.diyabet.gov.tr ve www.beslenme.gov.tr web sayfalarımız ve sosyal medya aktif olarak kullanılmaktadır.
-Eğitim çalışmalarımız kapsamında
* Hastanelerde görevli diyabet hemşireleri ve diyetisyenlere yönelik hizmetiçi eğitim düzenlendi; bu eğitimlerde 250 hemşire ve diyetisyen eğitim aldı.
* Hastanelerde diyabetli bireylere yönelik verilen eğitimler kapsamında ‘2016 ilk 8 ayda diyabet okulu diploması alan diyabetli birey sayısı 8641’dir.
* İllerde görev yapan aile sağlığı elemanlarının ve aile hekimlerinin danışmanlık hizmeti verebilmeleri için obezite ve diyabet ile ilgili Danışmanlık Rehberi ve Kontrol Listeleri oluşturuldu.
*Birinci basamakta toplam 550 hekim/hemşire/diyetisyene hizmet içi eğitim verildi.
- ‘Birinci Basamakta Hekimler için Tip 1 ve 2 Diyabet Tanı, Tedavi ve İzlem Rehberi” hazırlandı; basım hazırlıklarına devam edilmektedir.
- Evde bakım hizmetleri kapsamında diyabetli bireylere yönelik de hizmet verilmektedir.
-Sektörler arası işbirliği kapsamında yürütülen Diyabetle Mücadeleye Destek Programı (DMDP) kapsamında Ankara’da 4 toplum sağlığı merkezinde yapılan pilot çalışmada 21 halk eğitimi sonucu 120 diyabetli bireye farkındalık eğitimleri gerçekleştirildi. Eğitimler 2016 yılı içerisinde Ankara, İzmir, İstanbul ve Erzurum illerinde hemşire eğitimlerinin de eklenmesi ile devam edecektir.
- Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği ile işbirliği halinde Okulda Diyabet Programı uygulanıyor.
* Programın ilk amacı öğretmenlerde Tip 1 Diyabet hakkında farkındalık yaratmaktır. Program kapsamında Diyabetli Öğrenciler Genelgesi revizyonu yapıldı. Fark Yaratan Öğretmen Ödülleri verildi. Öğretmenler için eğitim materyalleri geliştirildi.
* MEB’in desteği ile ilk orta ve liselere yönelik “diyabet konulu resim yarışması” ve fotoğraf yarışması” yapılmış ve resim kataloğu basıldı.
* Çocukluk çağı diyabeti ile ilgili Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği işbirliğinde Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü ile çalışmalar tamamlandı, 2016 Mart ayı sonu itibariyle hastanelere uygun veri girişi yapılması için entegrasyon yapılması yönünde çalışma tamamlandı.
- Tıbbi Cihaz Piyasa Gözetim ve Denetimi kapsamında piyasadan numune toplanarak cihazların analitik performanslarının değerlendirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Glukometre Cihaz Sistemleri’nin analizi sonucunda 2016 yılında 17 Glukometre analizi yapılmış olup bunların 11’i Uygun 4’ü uygunsuz bulunmuştur. Denetim çalışmalarımızla piyasada satılan bütün cihazlar denetlenip bütün cihazlar güvenli hale gelecektir.
- HbA1c Tayin Yöntemleri ve Glukometrelerin Standardizasyonu Değerlendirme Raporu-2 hazırlandı. Burada alınan kararların yürürlüğü konulması çalışmaları yapılmaktadır.
- Diyetisyen ve diyabet hemşirelerinin verdiği hizmetlerine yönelik SGK tarafından eğitim hizmetlerinin ücretlendirmesi ve puanı güncellendi.
- Aile hekimlerinin riskli bireylerde tarama kriterleri, tanı alanlarda ise yıllık yapılması gerekli hususlar belirlendi. Diyabetin birinci basamak sağlık hizmetlerinde klinik yönetimi konusunda çalışmalar tamamlandı.
- Hastane hasta eğitimlerinin değerlendirmesine yönelik çalışma Ankara Sami Ulus, Atatürk eğitim ve araştırma, İstanbul Şişli Etfal ve Kocaeli Derince Hastanelerinde yürütülmektedir. 6 aylık sonuçlar raporlanacaktır halen 3 aydır veri girilmektedir.
SAGEM tarafından yapılacak araştırma ile diyabet sıklığı belirlenecektir.
